Trong vài năm gần đây, cụm từ “vibe coding” nổi lên trong cộng đồng lập trình. Hiểu đơn giản, đây là kiểu lập trình dựa vào cảm tính, dựa vào cảm giác “đoán xem đoạn code này chạy được”, thay vì tuân thủ quy trình, phân tích yêu cầu, hiểu rõ nghiệp vụ hoặc kiểm thử cẩn thận. Vibe coding đôi khi khiến người viết cảm thấy mình sáng tạo hơn, nhanh hơn, “thoáng” hơn. Nhưng thực tế ẩn chứa rất nhiều rủi ro khó lường.
Trong bài viết này, chúng ta cùng phân tích những tác hại của vibe coding và lý do vì sao nó dễ phá hỏng một dự án dù bạn có giỏi đến đâu.
Tư duy cảm tính khiến chất lượng code giảm mạnh
Khi dựa vào cảm giác để viết code, lập trình viên rất dễ bỏ qua các bước quan trọng. Ví dụ như phân tích nghiệp vụ, đọc lại yêu cầu, xem xét edge case hay áp dụng best practices. Code có thể chạy được ở thời điểm hiện tại, nhưng lại thiếu nền tảng vững chắc để bảo trì về sau.
Những vấn đề thường gặp bao gồm:
- Hàm bị trùng chức năng.
- Biến hoặc function đặt tên tùy hứng.
- Logic không bao quát hết tình huống thực tế.
- Đoạn code hoạt động nhờ may mắn chứ không phải nhờ thiết kế đúng.
Nói ngắn gọn, vibe coding tạo ra một dự án hoạt động “tạm được” nhưng không thể phát triển dài hạn.
Dễ xuất hiện bug khó truy tìm
Một sản phẩm được viết theo cảm tính thường không có cấu trúc rõ ràng. Khi bug xuất hiện, bạn sẽ phải lần lại logic, đối mặt với những dòng code vô nghĩa hoặc các đoạn xử lý không ai hiểu nổi. Mất thời gian tìm lỗi, mất thời gian fix và quan trọng hơn là ảnh hưởng đến toàn bộ nhóm phát triển.
Những loại bug này thường chỉ lộ ra khi sản phẩm đã đi vào hoạt động hoặc khi được tích hợp với các module khác. Mỗi lần sửa chữa lại kéo theo domino mới.
Ảnh hưởng tiêu cực tới teamwork
Dự án phần mềm thường không phải là nỗ lực của một cá nhân. Teamwork yêu cầu code phải dễ đọc, dễ sửa, dễ mở rộng. Vibe coding phá vỡ điều này.
Một vài ảnh hưởng tiêu biểu:
- Người khác khó hiểu cách bạn nghĩ khi viết code.
- Rất khó review vì không bám theo bất kỳ tiêu chuẩn nào.
- Dễ gây tranh cãi khi logic vận hành phụ thuộc cảm xúc người viết.
- Tốc độ của cả nhóm bị chậm lại vì phải liên tục chỉnh sửa hoặc dọn dẹp code.
Trong môi trường doanh nghiệp, vibe coding có thể làm giảm chất lượng sprint, phá vỡ tiến độ và ảnh hưởng trực tiếp đến sản phẩm.
Tạo ra nợ kỹ thuật kéo dài
Nợ kỹ thuật là kẻ thù số một của mọi dự án. Và vibe coding chính là cách nhanh nhất để tạo ra nợ kỹ thuật.
Bạn viết code cho nhanh, miễn chạy được. Bạn tạm bỏ qua tối ưu. Bạn hẹn “để sau này sửa lại”. Nhưng thực tế, “sau này” thường là không bao giờ.
Khi dự án lớn lên, những mảnh code viết theo cảm hứng bắt đầu mâu thuẫn lẫn nhau. Lúc này một thay đổi nhỏ cũng gây ra hiệu ứng dây chuyền, khiến việc bảo trì ngày càng khó khăn.
Mất kiểm soát khi dự án tăng quy mô
Vibe coding có thể tạm dùng được với các project nhỏ hoặc script cá nhân. Nhưng khi hệ thống vượt qua mức prototype và bắt đầu có người dùng thật, mọi thứ trở thành thảm họa.
Bạn khó refactor vì không rõ logic ban đầu được xây dựng như thế nào.
Bạn không dám thay đổi code vì sợ phá vỡ chức năng khác.
Bạn không thể scale vì cấu trúc thiếu ổn định.
Dự án càng lớn, tác hại càng nhân lên. Và đến một lúc nào đó, lựa chọn duy nhất là viết lại toàn bộ.
Tạo thói quen xấu cho lập trình viên
Code dựa cảm hứng sẽ khiến lập trình viên rơi vào vòng lặp:
- Viết nhanh
- Chạy được
- Không kiểm thử
- Không chuẩn hóa
- Không tối ưu
Lâu dần, đây trở thành thói quen khiến người lập trình khó nâng cấp kỹ năng. Điều này đặc biệt nguy hiểm cho những ai đang ở giai đoạn học nghề hoặc mới vào ngành.
Khuyến khích cách làm việc thiếu trách nhiệm
Vibe coding thường đẩy trách nhiệm sang tương lai hoặc sang người khác. Bạn viết code chạy được “đại khái”. Người sau gánh hậu quả.
Trong môi trường chuyên nghiệp, điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và khả năng làm việc lâu dài của chính bạn.
Lời khuyên dành cho lập trình viên
Không phải lúc nào vibe coding cũng xấu. Với các script cá nhân hoặc thử nghiệm ý tưởng, nó có thể giúp bạn sáng tạo nhanh hơn. Tuy nhiên, khi làm dự án thực tế hoặc làm việc theo nhóm, cần tránh kiểu viết code cảm tính.
Một số nguyên tắc giúp bạn hạn chế vibe coding:
- Luôn phân tích kỹ trước khi viết.
- Tuân thủ convention của nhóm.
- Ưu tiên code dễ đọc hơn code ngắn.
- Luôn viết test hoặc ít nhất thử với nhiều trường hợp.
- Refactor định kỳ.
- Ghi chú rõ ràng ý định và nghiệp vụ.
Tư duy theo quy trình không phải rào cản sáng tạo. Ngược lại, nó tạo môi trường ổn định để sản phẩm phát triển và để bạn trở thành lập trình viên chuyên nghiệp.
